Thực hiện Kế hoạch số 12/KH-BCĐ ngày 15/10/2021 của Ban Chỉ đạo Đề án tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát của Quốc hội. Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hậu Giang xin báo cáo thực trạng và đề xuất, kiến nghị đổi mới hoạt động giám sát cụ thể như sau:
I. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT
1. Thực trạng về nội dung và cách thức tổ chức hoạt động giám sát
1.1. Xây dựng, triển khai và báo cáo kết quả thực hiện chương trình giám sát (của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội)
Sau khi có công văn đề nghị kiến nghị nội dung giám sát hàng năm của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội do Tổng Thư ký Quốc hội gửi, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh tổ chức họp Đoàn và một số cơ quan có liên quan để xin ý kiến đối với nội dung để Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát sau đó tổng hợp ý kiến đóng góp của các vị đại biểu Quốc hội tỉnh và các cơ quan có liên quan và có văn bản kiến nghị nội dung để Quốc hội đưa vào chương trình giám sát hàng năm là 02 chuyên đề, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát đối với 02 chuyên đề.
Trong nhiệm kỳ Quốc hội khoá XIV Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh đã tổ chức được 14 cuộc giám sát (phụ lục đính kèm). Ngoài ra, các vị đại biểu Quốc hội tỉnh còn tham gia các Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội đến giám sát tại địa bàn tỉnh và các tỉnh, thành phố trong cả nước.
Lựa chọn nội dung kiến nghị để Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đưa vào chương trình giám sát có nhiều vướng mắc, bất cập trong quá trình thực hiện chính sách, pháp luật đối với ngành, lĩnh vực, nội dung mà cử tri quan tâm; phạm vi và đối tượng để tiến hành giám sát là Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao…
Ngoài việc giám sát theo chuyên đề của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì các vị đại biểu Quốc hội tỉnh rất tích cực tham gia hoạt động chất vấn, có đầu tư thời gian để nghiên cứu các nội dung cần chất vấn, tìm hiểu thông tin, tài liệu, các quy định của pháp luật có liên quan đến nội dung được chất vấn để việc chất vấn có trọng tâm, trọng điểm trúng và đúng vấn đề chất vấn. Các vị đại biểu Quốc hội tỉnh tích cực thực hiện giám sát trực tiếp thông qua chất vấn Thủ tướng Chính phủ và các thành viên Chính phủ tại các Kỳ họp Quốc hội. Thực hiện chức trách của người đại biểu nhân dân trong nhiệm kỳ Quốc hội khoá XIV các vị đại biểu Quốc hội tỉnh đã có 10 lượt chất vấn trực tiếp hoặc bằng văn bản đối với Thủ tướng và các thành viên của Chính phủ. Nhìn chung, việc trả lời chất vấn của Thủ tướng và các thành viên Chính phủ đối với các vị đại biểu Quốc hội tỉnh là đúng câu hỏi mà đại biểu nêu được cử tri đánh giá cao. Tuy nhiên, cũng còn một vài Bộ trưởng, Trưởng ngành trả lời còn chung chung và viện dẫn các quy định của pháp luật chưa trả lời đầy đủ nội dung câu hỏi của đại biểu.
1.2. Giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân (của Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội)
1.2.1. Giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân
Thực hiện Luật tổ chức Quốc hội; Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; Luật tiếp công dân; Nghị quyết số 759/2014/UBTVQH13; Quy chế phối hợp tiếp công dân giữa Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh. Hàng tuần đều có phân công công chức làm nhiệm vụ trực tiếp công dân tại trụ sở Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh và Trụ sở tiếp công dân của tỉnh. Trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XIV, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hậu Giang đã tiếp được 232 lượt công dân, trong đó: Tổ chức tiếp công dân định kỳ được 38 cuộc và tiếp thường xuyên tại trụ sở cơ quan, trụ sở tiếp công dân của tỉnh được 194 lượt. Những nội dung khiếu nại, phản ảnh trực tiếp về những vụ việc bức xúc của công dân, về những quy định pháp luật đều được các vị đại biểu Quốc hội, công chức Văn phòng trực tiếp công dân giải thích, hướng dẫn thỏa đáng; đồng thời, ghi nhận những vấn đề phản ánh, kiến nghị của công dân, yêu cầu các cơ quan chức năng xem xét, giải quyết và thông báo kết quả xử lý đến Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh và công dân theo quy định.
Đã nhận trực tiếp và nhận qua đường bưu điện được 459 đơn, trong đó. Kết quả xử lý: Đã giải thích, hướng dẫn và tham mưu cho lãnh đạo Đoàn xem xét, xử lý 100% số đơn (hướng dẫn và chuyển trả 217 đơn; lưu do trùng lắp hoặc hết thời hiệu, đã có kết quả giải quyết của các cơ quan có thẩm quyền 219 đơn). Trong đó thực hiện quyền giám sát trực tiếp được 08 trường hợp theo đơn khiếu nại và đơn yêu cầu của công dân tại xã Phương Bình, xã Tân Phước Hưng huyện Phụng Hiệp; phường Bình Thạnh, phường Thuận An thị xã Long Mỹ; thị trấn Ngã Sáu, thị trấn Mái Dầm huyện Châu Thành; thị trấn Nàng Mau huyện Vị Thuỷ.
Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh và các vị đại biểu Quốc hội tỉnh Hậu Giang đã tích cực thực hiện tốt việc tiếp công dân, giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiến nghị, phản ánh của công dân. Tuy nhiên, tình hình khiếu nại tại địa phương vẫn còn một số vụ tồn đọng, mặc dù các vị đại biểu Quốc hội đã tổ chức giám sát vụ việc, đôn đốc các ngành chức năng của tỉnh xem xét giải quyết nhưng do tính chất của vụ việc khiếu nại nên vẫn còn một số vụ việc khiếu nại kéo dài đến nay chưa được giải quyết triệt để.
1.2.2. Giám sát giải quyết kiến nghị của cử tri
Các Bộ, ngành và các cơ quan Trung ương đều có văn bản trả lời cụ thể từng ý kiến, kiến nghị của cử tri, việc trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri đối với các Bộ, ngành và các cơ quan Trung ương là sát với thực tế, sát với những vấn đề mà cử tri quan tâm. Ngoài ra, Đoàn tổ chức tiếp xúc cử tri theo ngành, theo giới để có những thông tin cần thiết phục vụ tại kỳ họp Quốc hội.
Trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XIV đã tổ chức được 149 cuộc tiếp xúc cử tri trong đó: Có 17 cuộc tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, lĩnh vực hoặc nhóm đối tượng, có 25.940 lượt cử tri tham dự ghi nhận được 1.337 lượt ý kiến, kiến nghị. Trước kỳ họp thứ Chín và thứ Mười Quốc hội Khoá XIV do tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh phối hợp cùng Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh tổ chức tiếp xúc cử tri bằng hình thức phát phiếu lấy ý kiến cử tri tại 75 xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh với 7.500 phiếu và ghi nhận 3.545 lượt ý kiến gửi đến Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp trong đó: Có 306 ý kiến, kiến nghị gửi đến các cơ quan Trung ương.
Việc giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri do Đoàn đại biểu Quốc hội gửi đến kỳ họp Quốc hội đều được các cơ quan Trung ương xem xét, trả lời nghiêm túc, việc trả lời ý kiến, kiến nghị cử tri của các Bộ, ngành đều đảm bảo yêu cầu về mặt thời gian. Công tác phối hợp với các cơ quan hữu quan tổ chức tiếp xúc cử tri có lúc chưa chặt chẽ, tiếp xúc cử tri còn mang tính đại trà, chính quyền địa phương mời cử tri tham dự còn mang tính đại diện. Trong nhiệm kỳ Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh nhận được 182 văn bản trả lời ý kiến của cử tri tỉnh Hậu Giang trong đó: Có 166 văn bản trả lời của các cơ quan Trung ương và 16 văn bản trả lời của các cơ quan của tỉnh.
1.3. Giám sát văn bản quy phạm pháp luật của đại biểu Quốc hội
Việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật đòi hỏi phải có trình độ chuyên môn nhất định về kỹ thuật lập quy. Tùy thuộc vào phạm vi, nhiệm vụ, quyền hạn và tình hình thực tế của địa phương để xác định văn bản quy phạm pháp luật cần giám sát để làm cơ sở xây dựng chương trình giám sát hàng năm của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh; đồng thời chương trình giám sát cần cụ thể theo từng lĩnh vực thì mới đạt hiệu quả cao.
Các vị đại biểu Quốc hội cần phải nắm vững các quy định của pháp luật khi tiến hành nghiên cứu, xem xét nội dung của văn bản quy phạm pháp luật (thẩm quyền, trình tự ban hành, tính hợp hiến, hợp pháp…) và hoạt động giám sát này phải được đại biểu Quốc hội tiến hành thường xuyên và liên tục.
2. Thực trạng hoạt động sau giám sát
Nhìn chung, hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hậu Giang có nhiều thay đổi và chuyển biến tích cực các kiến nghị giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh và các vị đại biểu Quốc hội đều được các cơ quan Trung ương và địa phương giải quyết kịp thời, công tác trả lời nội dung kiến nghị được thực hiện đúng quy định pháp luật.
3. Thực trạng công tác bảo đảm
Hầu hết các đại biểu Quốc hội hoạt động kiêm nhiệm, nên thời gian dành cho hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh không được thường xuyên. Trong khi hoạt động giám sát đòi hòi phải có nhiều thời gian từ khâu lập kế hoạch, nghiên cứu tài liệu, khảo sát thực tế ở cơ sở. Bên cạnh đó, việc cung cấp thông tin, các phương tiện vật chất cần thiết đảm bảo cho đại biểu hoạt động cũng còn nhiều hạn chế.
Do bộ phận phục vụ trực tiếp hoạt động của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh chỉ có 04 biên chế công chức, một người phải kiêm nhiều công việc nên công tác tham mưu, phục vụ đôi lúc chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ đề ra, tiến độ hoàn thành công việc đôi lúc còn chậm so với yêu cầu. Mặt khác, do thực hiện việc chia tách, sáp nhập giữa Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Văn phòng Hội đồng nhân dân tỉnh thành Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân tỉnh nên phần nào cũng ảnh hưởng đến tư tưởng, tình cảm của công chức.
II. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT
1. Đổi mới về nội dung và cách thức tổ chức hoạt động giám sát
Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh xác định công tác giám sát là một trong những nội dung rất quan trọng để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Từ thực tiễn sinh động của Tỉnh, qua hoạt động giám sát, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh không chỉ đề xuất những chủ trương, giải pháp với Quốc hội cho những vấn đề chung mà còn góp phần cùng với chính quyền địa phương khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện.
Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức giám sát, tập trung giám sát các nội dung, vấn đề bức xúc mà thực tiễn của đất nước và Tỉnh đang đòi hỏi. Công tác tổ chức giám sát được thực hiện đúng theo quy định của Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân: Chương trình giám sát nêu rõ thành phần Đoàn giám sát, đơn vị chịu sự giám sát, thời gian tiến hành, nội dung giám sát; có phân công Trưởng đoàn và thành viên Đoàn giám sát, kế hoạch giám sát được gửi trước cho các cơ quan hữu quan trước từ 7-10 ngày, yêu cầu các cơ quan hữu quan chuẩn bị nội dung báo cáo bằng văn bản. Sau mỗi cuộc giám sát, Đoàn giám sát sẽ có báo cáo kết quả giám sát, đồng thời có các kiến nghị đối với các cơ quan hữu quan liên quan đến nội dung giám sát.
Cần xây dựng quy chế phối hợp hoạt động giữa Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, giữa các cơ quan của Quốc hội với Hội đồng nhân dân và Đoàn đại biểu Quốc hội để góp phần thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cơ quan theo quy định của pháp luật; khắc phục việc chồng chéo trong giám sát. Tăng cường việc huy động chuyên gia vào công tác giám sát của Quốc hội. Đồng thời, Ủy ban Thường vụ Quốc hội có văn bản hướng dẫn rõ hơn về cơ chế và quy định về thẩm quyền, chi phí cho chuyên gia.
Sớm ban hành quy định cơ chế phối hợp và xác định rõ trách nhiệm cụ thể của các cơ quan hữu quan trong việc tổ chức để đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri và nghiên cứu, giải quyết các kiến nghị của cử tri. Bổ sung quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn và cơ chế phối hợp của Đoàn đại biểu Quốc hội, Thường trực Hội đồng nhân dân và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh trong giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền của chính quyền địa phương. Xác lập cơ chế giám sát việc giải quyết kiến nghị cử tri cụ thể, rõ ràng hơn; có chế tài đối với cơ quan chức năng không trả lời, trả lời chậm các ý kiến, kiến nghị của cử tri. Ví dụ: Cơ quan có trách nhiệm cử đại diện tham dự tiếp xúc cử tri mà không tham dự thì chịu trách nhiệm như thế nào? Hứa giải quyết kiến nghị cử tri nhưng không giải quyết thì xử lý ra sao?
Cần có biện pháp chế tài phù hợp đối với những cơ quan có thẩm quyền vi phạm thời hạn giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân theo phiếu chuyển của Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội. Đồng thời, ban hành chế tài xử lý nghiêm các trường hợp lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo; tố cáo sai sự thật gây tổn hại uy tín, danh dự của cán bộ, công chức.
Đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nghiên cứu thành lập Ủy ban Dân nguyện của Quốc hội; trước mắt, phân công cơ quan làm nhiệm vụ giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo dõi, đôn đốc Chính phủ, các Bộ, ngành Trung ương thực hiện các kiến nghị qua giám sát của đại biểu Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, kể cả giám sát giải quyết đơn, thư khiếu nại, tố cáo của công dân.
2. Đổi mới về hoạt động giám sát
Theo dõi, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị qua cuộc giám sát sau khi kết thúc cuộc giám sát và căn cứ các kiến nghị nêu trong báo cáo kết quả cuộc giám sát, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh theo dõi, đôn đốc các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các cơ quan, tổ chức, đơn vị chịu sự giám sát phúc đáp việc thực hiện các kiến nghị của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh.
Các kiến nghị đối với Chính phủ, các Bộ, ngành, cơ quan ở Trung ương, Đoàn đại biểu Quốc tỉnh chuyển qua kênh kiến nghị của cử tri để theo dõi việc giải quyết. Các kiến nghị với cơ quan, tổ chức, đơn vị chịu sự giám sát ở địa phương, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh tiến hành khảo sát để đánh giá tình hình, kết quả tổ chức thực hiện các kiến nghị qua cuộc giám sát đó. Nếu kiến nghị không được giải quyết hoặc kéo dài việc thực hiện, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh xem xét, kiến nghị đối với cấp trên của các cơ quan, tổ chức, đơn vị đó nhằm bảo đảm hiệu lực giám sát của Đoàn.
Các kiến nghị giám sát cần xác định rõ trách nhiệm của các chủ thể có liên quan đến vấn đề được giám sát, biện pháp xử lý và chế tài phù hợp. Việc theo dõi, đôn đốc, giám sát thực hiện kết luận, kiến nghị sau giám sát có lúc, có nội dung chưa thực sự quyết liệt, nên có không ít những vụ việc, vấn đề bất cập chậm được giải quyết, gây bức xúc trong đời sống xã hội...
Nâng cao chất lượng các kiến nghị sau giám sát và thực hiện giám sát lại vấn đề đã kiến nghị của các cuộc giám sát trước. Quy định cụ thể hơn nữa về chế tài đối với các cơ quan, cá nhân chịu sự giám sát chậm hoặc không giải quyết các kiến nghị của các Đoàn giám sát của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội. Quy định rõ thời hạn các cơ quan, đơn vị được giám sát phải trả lời các kiến nghị giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, các Đoàn đại biểu và đại biểu Quốc hội.
3. Đổi mới công tác bảo đảm hoạt động giám sát
Hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội là một bộ phận hoạt động giám sát của Quốc hội. Do vậy, để góp phần bảo đảm hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội nghiên cứu, quy định cơ chế hỗ trợ (về mặt chuyên môn, thông tin, kinh phí, ....) nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát do Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội tiến hành.
III. KIẾN NGHỊ VỀ HOÀN THIỆN THỂ CHẾ
1. Kiến nghị sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân
Kiến nghị sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân theo hướng tăng thẩm quyền cho các Đoàn giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Đoàn giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh, thành phố. Trong đó, quy định các Đoàn giám sát có thẩm quyền đề nghị xử lý kỷ luật hoặc đề nghị khiển trách đối với tổ chức, cá nhân không chấp hành đúng theo yêu cầu của Đoàn giám sát.
Kiến nghị cần quy định rõ hơn về trách nhiệm, chế tài trong việc thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát, nhất là trong giám sát chuyên đề, giám sát một số vụ việc nổi cộm, phức tạp mà dư luận xã hội, cử tri và đại biểu Quốc hội quan tâm nhất là trong việc giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân.
2. Kiến nghị sửa đổi Quy chế tổ chức hoạt động giám sát của Quốc hội (ban hành kèm theo Nghị quyết số 334/2017/UBTVQH14)
Điều 2, xây dựng dự kiến chương trình giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đề nghị bổ sung tiêu chí “những vấn đề mà các phương tiện truyền thông, báo chí thường xuyên đăng tải” làm căn cứ để lựa chọn chuyên đề giám sát được quy định tại khoản 2, Điều 2 của Quy chế tổ chức hoạt động giám sát của Quốc hội.
Đề cương báo cáo kết quả giám sát được quy định tại Điều 32, đề nghị phải có phần khái quát về tình hình chung của địa phương trong việc thực hiện chính sách, pháp luật đối với chuyên đề được giám sát…
Tại Điều 54, khoản 1 và một số Điều khác có nêu “Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội” đề nghị sửa thành “Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân” cho phù hợp.
Trên đây là báo cáo đánh giá thực trạng và đề xuất, kiến nghị đổi mới hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hậu Giang./.
