Chiều ngày 31/5/2023, tại Hội trường Diên Hồng, Quốc hội đã tiến hành thảo luận về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2022; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2023.
ông Lê Minh Nam - Ủy viên Thường trực, Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội, đại biểu Quốc hội tỉnh Hậu Giang phát biểu ý kiến
Tham gia thảo luận, ông Lê Minh Nam - Ủy viên Thường trực, Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội phát biểu ý kiến cụ thể: Nhằm tăng cường quản lý, điều hành, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội năm 2023 và các năm tiếp theo, tại phiên họp hôm nay, đề xuất Quốc hội, Chính phủ quan tâm đề ra các giải pháp ứng dụng hiệu quả thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, sau đây xin gọi tắt là 4.0.
Để kịp thời ứng dụng 4.0, Bộ Chính trị, Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đã có các nghị quyết, quyết định để chỉ đạo, định hướng và tổ chức thực hiện ứng dụng 4.0. Luật giao dịch điện tử (sửa đổi) đang chuẩn bị được Quốc hội thông qua sẽ Vụ Tin học 18 tạo hành lang pháp lý cho quá trình chuyển đổi số quốc gia và phát triển các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh tế số. Tuy nhiên, trong bối cảnh khoa học, công nghệ 4.0 phát triển như vũ bão với những tiến bộ nhảy vọt, tôi cho rằng chúng ta cần đánh giá đúng thực trạng và chủ động xây dựng kịch bản khai thác những giá trị tích cực cũng như lựa chọn các giải pháp ứng phó để không tụt hậu, đồng thời đề ra các giải pháp nhằm chống chọi với những tác động tiêu cực và mặt trái của 4.0.
Một là, cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật để tạo hành lang pháp lý cho việc tổ chức thực hiện và kiến tạo, hỗ trợ thúc đẩy ứng dụng 4.0. Theo đó, trên cơ sở đánh giá kỹ lưỡng điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức về khả năng hấp thụ 4.0 để lựa chọn những chính sách phù hợp với năng lực, tiềm năng, thế mạnh và hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam.
Hai là, cần ưu tiên bố trí nguồn lực, vật lực, tài lực đúng mức để tạo một cơ sở hạ tầng số và các điều kiện nhằm đáp ứng yêu cầu cung cấp công cụ, phương tiện, giải pháp cho chuyển đổi số. Thực tế vẫn còn tình trạng trang thiết bị, hạ tầng công nghệ thông tin được trang bị chưa đầy đủ, chưa đồng bộ. Hệ thống vận hành còn bị nghẽn mạng, lỗi kỹ thuật, công tác số hóa dữ liệu tích hợp hệ thống còn bất cập. Năng lực của một bộ phận cán bộ công chức vận hành còn chưa đáp ứng yêu cầu nên nhiều trường hợp không thể cung cấp dịch vụ chuyển đổi số như mong đợi.
Ba là, cần quan tâm đề ra chính sách để kiến tạo, hỗ trợ, thúc đẩy doanh nghiệp và người dân cùng nỗ lực phối hợp ứng dụng 4.0. Theo đó, cần xây dựng kế hoạch cụ thể, bố trí nguồn lực cần thiết để đẩy mạnh thực hiện. Thực tế cho thấy, ứng dụng 4.0 trong hoạt động công vụ trong cung ứng dịch vụ công đã đạt được những kết quả tích cực. Nhưng việc dẫn dắt, định hướng, hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng 4.0 theo tôi cần phải tăng cường mạnh mẽ hơn nữa thì doanh nghiệp mới chính là chủ thể quan trọng tạo nên giá trị tăng trưởng phát triển. Bên cạnh đó, cần giải quyết tình trạng nhiều người dân chưa có thói quen giải quyết thủ tục hành chính bằng hình thức trực tuyến, chỉ quen nộp hồ sơ và lấy kết quả trực tiếp. Nhiều người dân cũng chưa từng tiếp xúc công nghệ thông tin như máy vi tính, internet, điện thoại thông minh dẫn đến không thể sử dụng nên đã ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai 4.0.
Bốn là, thời gian gần đây, số lượng các cuộc tấn công các trang mạng nhằm đánh cắp thông tin, đánh cắp thành tựu khoa học, công nghệ, sở hữu trí tuệ ngày càng gia tăng, tình trạng tội phạm lợi dụng ứng dụng công nghệ để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của người dân, doanh nghiệp vẫn diễn ra khá là phức tạp và khó lường. Vì vậy, đề nghị có giải pháp cả về pháp lý và kỹ thuật để đảm bảo an ninh, an toàn cho hệ thống. Cần coi việc đảm bảo an toàn, an ninh mạng cho thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội là hết sức quan trọng và cần thiết, ngang bằng với việc triển khai ứng dụng, có như vậy mới đảm bảo ứng dụng hiệu quả, an toàn và bền vững.
Năm là, đặc biệt cần có giải pháp chủ động ứng phó với hệ lụy tiêu cực của 4.0 liên quan đến tình trạng mất việc làm, thất nghiệp đang tạo nên những hậu quả nặng nề về kinh tế - xã hội. Theo đánh giá tác động của 4.0 thì Viện Toàn cầu McKinsey cũng ước tính đến năm 2030 sẽ có khoảng 400 đến 800 triệu việc làm trên toàn thế giới sẽ được thay thế bằng công nghệ tự động hóa. Riêng tại Việt Nam, theo báo cáo của Tổ chức Lao động quốc tế, tính đến 2030 thì Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự thay thế lao động khi ứng dụng công nghệ số, dẫn đến sự thay đổi về mô hình sản xuất, văn hóa, kinh doanh, mô hình tổ chức. Theo đó, có tới 70% số việc làm ở mức rủi ro cao, tức là có xác suất bị thay thế trên 70%; 18% có rủi ro trung bình và 12% có rủi ro thấp. Cũng theo dự báo từ các ngành có tỷ lệ việc làm bị thay thế cao là nông, lâm, thủy sản 83,3%, công nghiệp chế biến, chế tạo là 74,4%, bán buôn, bán lẻ 84,1%, dệt may 83% và điện tử là 75%. Cũng theo số liệu quý 1/2023 của Tổng cục thống kê thì lực lượng lao động trong khu vực công nghiệp và xây dựng tại Việt Nam có khoảng 17,3 triệu người; khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản khoảng 13,8 triệu người. Như vậy, nếu tính theo tỷ lệ khuyến cáo của Tổ chức Lao động quốc tế thì số lượng lao động bị ảnh hưởng tiêu cực khi ứng dụng 4.0 là rất lớn, đến năm 2030 có thể lên ngưỡng hàng chục triệu người. Hơn nữa, với tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ thấp cùng với năng suất lao động không cao thì chúng ta sẽ phải chịu tác động nặng nề hơn. Theo đó, tỷ lệ thất nghiệp về cơ cấu do tác động của 4.0 các năm tới sẽ là rất lớn, là một thách thức nguy hiểm, khó lường.
Vì vậy, chúng ta cần phải coi đây là rủi ro tiềm ẩn nghiêm trọng để có giải pháp ứng xử tổng thể, toàn diện, phù hợp, chủ động và theo lộ trình, cũng phải xem xét để hoạch định tái cấu trúc sản xuất kinh doanh, ngành, nghề kinh doanh cũng như chuyển dịch cơ cấu việc làm nhằm kịp thời thích ứng. Nguy cơ vẫn đang lơ lửng, chúng ta cần phải chủ động hơn, tránh để "nước tới chân mới nhảy".
Mỹ Xuyên
